Θύμιος Κούκιος
Ψυχοδυναμικός ψυχοθεραπευτής
7 Νοεμβρίου 2021
Η ανατομία της ενοχής
Είναι γεγονός πως όλοι σε κάποια στιγμή της ζωής μας νιώσαμε το δυσάρεστο συναίσθημα της ενοχής και το μόνο σίγουρο είναι επίσης ότι ανάλογα με τα βιώματα μας και την προσωπικότητα μας, θα το ξανανιώσουμε. Το ερώτημα είναι αφενός να δούμε από που μπορεί να προέρχεται ένα τέτοιο αρνητικό συναίσθημα και αφετέρου τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να απολαμβάνουμε τις συνέπειες των πράξεων μας απαλλαγμένοι από τις ενοχές.
Όπως ήδη αναφέραμε η ενοχή είναι ένα συναίσθημα. Είναι μια συναισθηματική κατάσταση κατα την οποία κάποιος νιώθει ότι έκανε κάτι κακό ενώ θα μπορούσε να έχει κάνει κάτι άλλο. Ήδη δηλαδή η συγκεκριμένη κατάσταση εμπεριέχει και το συναίσθημα της αμφιβολίας. Η αλήθεια είναι πως υπάρχουμε μέσα από τα συναισθήματα μας, μας καθορίζουν και συντελούν στον τροπο με τον οποίο συνδεόμαστε με τους άλλους. Και η αλήθεια είναι ότι το εν λόγο συναίσθημα έχει άμεση σχέση με τον Άλλον. Είτε σε επίπεδο ενδοψυχικό είτε σε επίπεδο αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους της καθημερινότητας μας.
Πριν δούμε πως μπορεί να επηρεάζει τις ζωές μας το αίσθημα της ενοχής σε επίπεδο καθημερινότητας ας δούμε τι λένε οι Θεωρίες όσων αφορά τη πηγή της.
Ψυχοσεξουαλικά στάδια ανάπτυξης του Freud
Ο Φρόιντ μας λέει πως η ενοχή είναι αποτέλεσμα ασυνείδητων ενδοψυχικών συγκρούσεων. Υπάρχει μια σύγκρουση ανάμεσα στο Εγώ και το Υπερεγώ. Τι σημαίνει αυτό? Κατα την Οιδιπόδεια φάση ( 3-6 χρόνων ) το παιδί μην μπορώντας να ικανοποίηση τις απαγορευμένες σεξουαλικές επιθυμίες του με το πρόσωπο του αντιθέτου φύλου επειδή πλανάται ο φόβος του ευνουχισμού ταυτίζεται με το πρόσωπο του ίδιου φύλου και ταυτόχρονα εσωτερικεύει όλες τις απαιτήσεις, τα πρέπει και τις ηθικές του αξίες. Στην ουσία καταπίνει τον γονέα του ίδιου φύλου. Αυτή η εσωτερίκευση μας ακολουθεί καθόλη την διάρκεια της ενήλικης ζωής μας ως “η εσωτερική φωνή της συνείδησης”. Απαγορεύσεις, επικρίσεις και αποδοκιμασίες έχουν να κάνουν με την παραπάνω κατάσταση.
Ψυχοκοινωνικά στάδια ανάπτυξης του Erik Erikson.
Ο Ερικ Ερικσον - μεταγενέστερος του Φροιντ- αναφέρθηκε στα ψυχοκοινωνικά στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου και συγκεκριμένα στο 3ο στάδιο “Πρωτοβουλία vs Ενοχή” μας λέει πως αν το περιβάλλον αποδεχτεί χωρίς επίκριση τις τάσεις πρωτοβουλίας που απατήσει το παιδί με σκοπό να επικρατήσει στο περιβάλλον του και να αντλήσει ευχαρίστηση μέσα από τις δραστηριότητες του μεταγενέστερα θα μπορεί να λειτουργεί με την ανάλογη ευχαρίστηση από τις ενήλικες του δραστηριότητες, θα έχει έναν προσανατολισμό κι ένα σκοπό. Αντίθετα αν επικριθεί και δεν επιβραβευτεί, οι πράξεις του θα συνοδεύονται από αισθήματα ενοχής, αμφιβολίας, αυτό-επίκρισης κι άλλων συνοδών αρνητικών συναισθημάτων.
Αυτά όσων αφορά την θεωρία. Ας δούμε τώρα πως μπορεί αυτές οι βιωματικές εμπειρίες να καθορίζουν την συναισθηματική μας κατάσταση στο σήμερα.
Σε επίπεδο ερωτικών σχέσεων. Είναι συχνό το φαινόμενο κατα το οποίο ο ένας απ τους δυο συντρόφους θέλει να χωρίσει επειδή πλέον δεν αντλεί ευχαρίστηση απ τη σχέση αλλά το αίσθημα της ενοχής δεν τον αφήνει επειδή θεωρεί ότι θα προκαλέσει μεγάλο κακό στον/στην σύντροφο με αποτέλεσμα να μένει σε μια σχέση που σε βάθος χρόνου μόνο κακό μπορεί να επιφέρει και στους δυο.
Ο έφηβος που θέλει να φύγει απ το σπίτι. Κι ενώ η τάση για ανεξαρτησία και αυτονομία είναι κάτι που χαρακτηρίζει τους εφήβους, πολύ συχνά αδυνατούν να απογαλακτιστούν από τους γονείς από αισθήματα ενοχής ότι η φυγή τους από το σπίτι θα στεναχωρήσει τους γονείς τους.
Ομοφυλοφυλία και Άλλοι. Κι ενώ το θέμα της σεξουαλικής ταυτότητας αποτελεί καίριο θέμα για την εξέλιξη της ζωής ενός ανθρώπου, ακόμη και στην περίπτωση που ένα άτομο έχει καταλήξει μπορεί να αισθάνεται ένοχο γι αυτή του την “επιλογή”, συνοδευόμενο από αισθήματα ντροπής, αποτέλεσμα ακόμη και σε μεγάλη ηλικία να μην αυτοαποκαλύπτεται ζώντας αυτό που πολύ συχνά λέμε μια κρυφή ζωή.
Ο εργαζόμενος πατέρας η εργαζομένη μητέρα. Και οι δυο μπορεί να αισθάνονται ένοχα επειδή δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο γι αυτούς χρόνο ώστε να αφιερώσουν είτε στα παιδιά είτε στον σύντροφο τους.
Ο ενήλικας και οι γονείς. Κι ενώ έχουμε μεγαλώσει κι ενδεχόμενος έχουμε δημιουργήσει τις δικές οικογένειες η τις δικές μας ζωές πολύ συχνά αισθανόμαστε ένοχοι απέναντι στους ηλικιωμένους γονείς μας επειδή δεν πηγαίνουμε πολύ συχνά να φάμε μαζί τους, επειδή δεν μπορούμε να προσφέρουμε όσα θα θέλαμε είτε υλικά είτε ηθικά.
Οι παραπάνω είναι μερικές από τις περιπτώσεις που ένας άνθρωπος μπορεί να αισθανθεί ένοχος. Κι επειδή δεν μπορούμε να ελέγξουμε εκατό τις εκατό τα συναισθήματα μας, μπορούμε ωστόσο να τα αναγνωρίσουμε να τα επεξεργαστούμε και να επιλέξουμε ποια θα είναι η στάση μας απέναντι σ αυτά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου